دکتر سید حمید روحانی
نهضت امام در مهرماه ۱۳۴۱ آغاز شد و دیری نپایید که توانست ملت ایران را یک‌دست و یک‌صدا به صحنه آورد و به مبارزه وادارد. در این نهضت این گونه نبود که تنها شماری از روحانیان و باورمندان به ولایت و مرجعیت به حرکت درآیند و به یاری امام بشتابند. بلکه می‌توان گفت همه قشرهای جامعه مانند دانشگاهیان، بازاریان، کسبه، کارگران و کشاورزان و کارمندان، زنان و مردان خداجو و وطن‌خواه، سر در راه امام نهادند و حماسه‌ها آفریدند.
نکته درخور پرسش و پژوهش پیرامون نهضت امام این است که این نهضت چه مایه‌ها، نشانه‌ها و ویژگی‌هایی داشت که توانست در یک فرصت کوتاه دگرگونی ژرفی در جامعه ایران پدید آورد، توده‌های مردمی را از هر قشر، طیف، دسته و جمعیتی متحول کند، شماری از روحانیان و مردمان مذهبی را که از سیاست و نظریه‌پردازی سیاسی گریزان بودند و حتی خواندن روزنامه و گوش دادن به رادیو را ناروا می‌دانستند، رشد سیاسی ببخشد، به گونه‌ای که کشته شدن و شهادت را سعادت و سکوت در برابر ستمکاران و قلدرمآبان را خیانت بدانند؛ دانشجویانی که تا دیروز روحانیان را مشتی سربار و ولنگار می‌خواندند هنوز پاسی از آغاز نهضت امام نگذشته بود که برای روحانیان و طلاب پیام دادند که:
… ما به عنوان برادران دانشجوی شما… دست شما را به پیمان می‌فشاریم، شهیدان فیضیه همچون شهیدان دانشگاه گواه صادق این پیمان‌اند [بیایید] آن دیوار شومی را که استعمار رضاخانی سال‌هاست میان ما و شما برپا داشته است فرو ریزیم…
این گونه دگرگونی ژرف و گسترده، پدید آمدن روحیه جهاد و شهادت، خوی ایثارگری، ازخودگذشتگی و مبارزه‌جویی، پیوند حوزه و دانشگاه و روی آوردن همگان به امام نمی‌توان گفت اتفاقی و خودجوش یا به صورت معجزه‌آسا، روی داد و اندیشه‌ها و برنامه‌های سنجیده‌ای پشت آن نخوابیده بود.
باید دانست که آغاز نهضت امام بی‌مقدمه و بدون پیش‌زمینه نبود. امام ده‌ها سال برای آغاز این نهضت مطالعه، اندیشه و برنامه‌ریزی کرده بود و کوله‌باری از آزموده‌ها، اندیشه‌ها، اطلاعات، مشاهدات، یادمانده‌ها، دیدگاه‌ها و دیدنی‌ها را دربرداشت. سالیان درازی روی جامعه ایران و اندیشه‌ها، انگیزه‌ها، سلیقه‌ها و عقیده‌های ایرانیان به مطالعه و بررسی نشسته و نقاط مشترک آنان را به درستی به دست آورده بود. نیز راه و روش انگیختن آنان را می‌دانست. او پیرامون زمامداران ایران و شیوه زمامداری آنان به مطالعه و بررسی پرداخت و از اسباب و عوامل جدایی آنان از ملت و وابستگی و سرسپردگی شاهان قاجار و پهلوی به بیگانگان به خوبی آگاه بود. امام افزون بر بررسی اوضاع روز ایران، روی تاریخ گذشتگان به ویژه تاریخ نهضت‌های سده پیشین مطالعه ژرفی داشت و درس‌های ارزشمند از نقاط قوت و ضعف آن نهضت‌ها و حرکت‌ها به دست آورد…
