علی علوی سیستانی
غرب جدید در سه مرحله متوالی و هر بار با چهره‌ای متفاوت وارد ایران شده‌است: در مرحله نخست، از اولین عصرصفویه تا ابتدای قاجار و یا چهره تبلیغی ـ مسیحی، در مرحله دوم، از ابتدای قاجار تا آستانه نهضت مشروطه و با چهره سیاسی، نظامی و اقتصادی، و در نهایت در مرحله سوم، از آستانه مشروطه تا کمی پس از آن و با چهره فکری ـ نرم‌افزاری. موضع عالمان شیعه با هر کدام از چهره‌های غرب، موضعی مناسب با همان چهره بود.
این جریان با چهره فکری- نرم‌افزاری غرب در سه مرحله و هربار به شیوه‌ای متفاوت روبه‌رو شده است: گزارش آن، نخست به شکل توصیفی گام دوم، نگرش انتقادی و نهایتاً در گام سوم به تأسیس طرح و برنامه در برابر آن می‌پردازد. این نوشته به اجمال به نگرش انتقادی عالمان دینی به غرب(گام دوم) می پردازد که بیشتر به عصر نهضت مشروطه مربوط است.
