گروه پژوهش بنیاد تاریخ‌پژوهی و
دانشنامه انقلاب اسلامی
این قیام‌هایی که در این صد سال شده است از کی بوده؟ چند قیام در این صد سال؟ کی رأس اینها بوده؟ قیام تنباکو مرحوم میرزا بود. قیام مشروطه از نجف آقایان نجف، از ایران علمای ایران ایجاد کردند. این چند قیامی که ما شاهدش بودیم همه از علما بود. علمای اصفهان قیام کردند. رأسشان مرحوم حاج آقا نورالله- رحمت‌الله- بود. علمای تبریز قیام کردند. علمای مشهد قیام کردند. یک وقت مرحوم آقای قمی خودش تنها پا شد راه افتاد آمد- که من تهران بودم- ایشان [به] حضرت عبدالعظیم آمدند و ما هم رفتیم خدمتشان. ایشان قیام کردند، منتها حبسش کردند، همان جا حبسش کردند، و بعد هم تبعیدش کردند… در این صد سال هر چه قیام بوده است تقریباً از اینها بوده، تبریز هم خیابانی هم یکی از آقایان. بله؛ جنگل هم بوده‌اند. آنها هم بوده‌اند، اما در اقلیت بودند. عمده‌اش اینها بودند. (امام خمینی ره)
یکی از وقایع مهمی که در ابتدای سلطنت رضاخان به وقوع پیوست مهاجرت علمای بزرگ ایران به قم، به دعوت مرحوم حاج آقا نورالله اصفهانی به بهانه لغو نظام اجباری (خدمت سربازی) بود. این واقعه که در شهریور ۱۳۰۶ش اتفاق افتاد در تاریخ ایران به قیام قم شهرت دارد. قیام قم را باید اولین حرکت منسجم علما علیه سیاست‌های دین‌زدایی و فرهنگ‌ستیزی رضاخان دانست. همان‌طوری که امام خمینی فرمود این قیام با دایره وسیعی، تقریباً به تمام شهرهای ایران اتصال پیدا کرد و دلهره عمیقی در ارکان سلطنت تازه‌تأسیس رضاخان ایجاد کرد. به گونه‌ای که رضاخان مستأصل شد و به اطرافیانش گفت: مدرس کم بود آخوندها هم بر علیه من به قم لشکرکشی کردند، با این لشکر دیگر چه می‌شود کرد؟…
