(بازشناسی نقش جریان های غرب گرا در سقوط مشروطه اول)
دکتر سید حمید روحانی
در پی پیروزی نهضت مشروطه و به سلطنت رسیدن محمد علی میرزا، از جریان های دامنه دار و نا هنجار، درگیری ها و کشمکش هایی بود که میان او و مشروطه خواهان پدید آمد که به بمباران مجلس و سرکوبی خونین مجلسیان کشیده شد و دومین توطئه پشت پرده بریتانیا را برای به بیراهه کشانیدن نهضت عدالت خواهی ملت ایران به پایان برد.
تاریخ نویسان علت و انگیزه اصلی این ماجرا را مخالفت و دشمنی محمد علی میرزا با نظام مشروطه دانسته و چنین وانمود کرده اند که چون دولت تزار از برقراری نظام مشروطه در ایران ناخشنود بود، کوشید به دست او آن نظام را براندازد و رژیم استبدادی را بار دیگر در ایران حاکم کند یا نوشته اند که اصولا نظام پارلمانی و قانون مداری با خوی استبدادی محمدعلی شاه همخوانی و سازگاری نداشت و او بر آن بود با براندازی نظام مشروطه، خودکامگی خود را در کشور گسترش دهد. نویسنده در این مقاله بر آن است تا بر اساس اسناد، مدارک و وقایع تاریخی اثبات نماید که هیچ یک از دیدگاه های مذکور با واقعیت همخوانی ندارد و در حقیقت این وقایع نتیجه توطئه و سیاست های بریتانیا و گماشتگان آنها در ایران آن دوره بود. چرا که کنار زدن پیشروان مشروطه و به بیراهه کشاندن جریان این نهضت از اهداف مهم انگلستان بشمار می رفت.
