تأملاتی در بسترهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران در آستانه قیام ۱۵خرداد سال ۱۳۴۲
غلامرضا خارکوهی
طرح مسئله
قیام ۱۵خرداد سال ۴۲ طوفان عظیمی بود که مردم مسلمان ایران در اعتراض به بازداشت امام خمینی، پیشوای سیاسی مذهبی خود به راه انداختند و خواستار آزادی او از چنگ رژیم پهلوی شدند. آن روز مردم آگاهانه به خیابان‌ها ریختند و شعار «یا مرگ یا خمینی» سردادند. این امر نشانگر محبوبیت گسترده اجتماعی امام و نارضایتی عمیق مردم از رژیم شاه به رغم نمایش اصلاحات امریکایی بود. رژیم به جای مدارا با ملت، با حمایت قدرت‌های خارجی به ویژه امریکا دست به کشتار وسیع مردم بی‌گناه زد و این قیام تاریخی را به خاک و خون کشید.
با وجود انبوه کتاب‌ها، مقالات، خاطرات و اسناد منتشرشده درباره قیام ۱۵خرداد سال ۴۲، هنوز جای کنکاش و تفحص در این زمینه که: چه شد ساعاتی پس از بازداشت امام، مردم قم، تهران، ورامین، کاشان و سایر نقاط ایران خودجوش و بدون دخالت هیچ حزب و گروهی به خیابان‌ها ریختند و فریاد اعتراضشان علیه رژیم و در حمایت از امام خمینی بلند شد؟ بستر تکوین سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و مذهبی این جنبش طوفان‌زای مردمی در ایران چه بود؟ آیا مردم ناآگاهانه و ناخودآگاه، بدون ذهنیت و بصیرت قبلی به خیابان‌ها ریختند و دست به قیام زدند؟ یا بستر آن طی سال‌های گذشته فراهم شده بود و مردم آگاهانه دست به چنین قیام طوفانی زدند؟ این مقاله تلاش دارد به اجمال، بسترهای اقتصادی و سیاسی قیام ۱۵خرداد را واکاوی کند.
نسخه کامل pdf
