نورالدین اکبری کریم‌آبادی
برآورد تحولات ترکیه در طول یک دهه اخیر حاکی از موفقیت کم‌نظیر این کشور در حوزه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و بین‌المللی بوده است؛ تحولی که بیش از همه خود را مدیون حزب حاکم عدالت و توسعه می‌داند. حزبی که با پیروزی در ابتدای هزاره جدید میلادی توانست در یک دهه ترکیه را از کشوری با تورم بالا و منزلت پایین در سطح بین‌المللی به یکی از بازیگران کشورهای منطقه تبدیل نماید. مرور عملکرد این حزب نشان از فراز و فرودهای گوناگونی دارد، رخدادهایی که بر خلاف پنج سال اول در طول پنج سال اخیر شاهد زوال روزافزون موقعیت ترکیه در سطح منطقه بوده‌ایم، زوالی که منشأ آن عمدتاً متأثر از پافشاری حزب بر مواضعش در قبال تحولات منطقه و سیاست‌ها و اقدامات دیکتاتورمآبانه اردوغان در داخل ترکیه است. اگر چه، رگه‌های اصلی سیاست خارجی حزب عدالت و توسعه با کشورهای منطقه به خصوص همسایه‌ها موسوم به «تنش صفر» در کتاب عمق استراتژیک داوود اوغلو مفصل‌بندی شده است ولی آنچه در سیاست‌های فعلی حزب عدالت و توسعه دیده می‌شود، متناقض با سیاست‌هایی است که داوود اوغلو در دکترین «عمق استراتژیک» از آن یاد کرده است.
وی در این دکترین از روابط با همسایگان یاد کرده و گفته است که ترکیه برای اینکه بتواند به بازیگری مهم در منطقه و نظام بین‌الملل تبدیل شود، ابتدا باید با همسایگان خود رابطه مسالمت‌آمیزی داشته و اختلافات خود را با آنها حل و فصل کند. ولی ملاحظه می‌کنیم که این سیاست به طور کلی تغییر کرده و کاملاً متناقض با آن و متناسب با درخواست‌های غرب و امریکا است و در واقع خارج از اهداف و عناصر اصلی سیاست خارجی ترکیه بوده است. چرایی فاصله گرفتن ترکیه از سیاست «تنش صفر» را می‌توان با تحولات منطقه‌ای و جنبش‌های مردمی جهان عرب مرتبط ساخت. در حالی که ترکیه سیاست گذشته خود در تعاملات با همسایگان را به خوبی پیش می‌برد، تحولات عربی به عنوان دگرگونی مهم در محیط منطقه‌ای محاسبات و دیدگاه‌های نوینی را وارد سیاست خارجی ترکیه کرد. واکنش‌ها و رفتار ترکیه و به خصوص دولت آن در ارتباط با تحولات منطقه- عربی- اسلامی سؤالات و گمانه‌زنی‌های زیادی را در میان تحلیل‌گران مسائل منطقه‌ای به وجود آورد. بعضی با استناد به هم‌خوانی مواضع دولت‌های اوباما و اردوغان در این تحولات، معتقدند دولت اردوغان در پازل و برنامه‌ای امریکایی گرفتار شده است. بعضی با استناد به مواضع ضد سوری ترکیه معتقدند ترکیه درصدد جلب نظر موافق امریکا، اروپا و عربستان برای نقش‌آفرینی در جایگاه رهبری تحولات منطقه است.
نسخه کامل PDF
