در منظر آیت‌الله سید مصطفی خمینی
عبدالحسن مسلمی
آیت‌الله سید مصطفی خمینی از نخستین مجتهدانی است که به موازات مطرح شدن مسئله ولایت فقیه توسط امام خمینی(ره) به بسط و تأمل پیرامون این مسئله پرداخت و حاصل تأملات فکری ایشان در برخی آثار وی مندرج است. از جمله مهم‌ترین این آثار که اکنون در دست قرار دارد، رساله‌ای با همین عنوان (ولایت فقیه) است که توسط جناب حجت‌الاسلام سید محمد سجادی (از شاگردان ایشان در نجف) از آثار و دست‌نوشته‌های مرحوم آقا مصطفی خمینی استنساخ و استخراج شده است. این رساله (به عربی) و بالغ بر ۸۰ صفحه است که در در کتابی با عنوان ثلاث رسائل در سال ۸۵ توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی چاپ شده است. متن این رساله همچنین در نرم‌افزار فقه قرار داده شده و در دسترس همگان است اما به دلیل عدم اطلاع محققان عرصه «فقه سیاسی» چندان به این رساله مهم و گران‌سنگ توجهی نشده است.
رساله «ولایت فقیه» شامل یک «تمهید»، دو مقدمه و نه جهت است. عمده مباحث غیر لفظی مربوط به ولایت فقیه در بخش مقدمات آمده است.
جهت اول: پیرامون دلیل لفظی در مسئله (دسته‌بندی و بررسی آیات، روایات مربوطه)
جهت دوم: اجماعات منقول و محصل در ولایت فقیه
جهت سوم: ضرائب (خراجات و مالیات) اسلام اقتضای حکومت اسلامی دارد
جهت چهارم: در اقسام ولایت اعتباری و آنچه که مقصود از اثباتش برای فقیه است
جهت پنجم: پیرامون بعض روایاتی که دلالت بر اختصاص حکومت و بیعت بر ائمه(ع) دارد
جهت ششم: پیرامون شرایط حاکم اسلامی
جهت هفتم: پیرامون اموری که تفویضش به فقیه مورد تردید است
جهت هشتم: تصدی زعامت مشروط به شروط است
جهت نهم: پیرامون ممنوع بودن فقیه از مزاحمت زعیم و امام
آیت‌الله خمینی در بخش‌هایی از این رساله، گذشته از استدلال‌های عقلی، در ضمن یک سلسله مباحث تحلیلی، از کارکردهای رسالت، نبوت و تحلیل ماهوی قوانین اسلامی سخن به میان می‌آورد و به برخی شبهات در این باب پاسخ می‌گوید. در این مقاله تلاش می‌شود برخی ادله غیر لفظی اثبات ضرورت تشکیل حکومت دینی با محوریت ولی فقیه، از منظر مرحوم آیت‌الله مصطفی خمینی مورد بررسی قرار گیرد.
