حسن فدایی
مقدمه
کشور نیجریه با بیش از ۲۱۵ میلیون نفر جمعیت[۱] و منابع سرشار زیرزمینی به ویژه نفت یکی از مهم‌ترین کشورهای قاره آفریقا به شمار می‌رود. موقعیت نیجریه در غرب آفریقا و در مجاورت اقیانوس اطلس و دسترسی به آب‌های آزاد از دیگر امتیازات این سرزمین است. با آن که این سرزمین دارای ثروت فراوانی است اما مردمانش غرق در فقر و نداری هستند.[۲] مردم نیجریه علاوه بر فقر مالی، دچار فقر امنیت نیز می‌باشند.[۳] کمتر روزی می‌گذرد که در نقطه‌ای از نیجریه امنیت مردم به مخاطره نیفتد؛ برای مثال روزی به وسیله بوکو حرام، روزی راهزنان، در اوقاتی درگیری‌های قومی و مذهبی و نیز اقدامات انتقام‌جویان دلتای نیجر و…
نیجریه کشوری است که گذشته‌اش با نام و عنوان نیجریه گره نخورده است و سال ۱۹۱۴ میلادی روز تولد عنوان «نیجریه» برای این کشور است؛ یعنی مردم جهان چیزی کمتر از ۱۱۰ سال است با عنوان نیجریه برای این سرزمین آشنا شده‌اند.[۴] اقوام هوسا، یوروبا و ایبو از جمله اقوام مهم، تأثیرگذار و دارای جمعیت بالا در نیجریه می‌باشند.[۵] بیش از ۶۰درصد از جمعیت فعلی نیجریه را مسلمانان تشکیل می‌دهند و بقیه عمدتاً مسیحیان و درصد بسیار پایینی نیز آنیمیست می‌باشند.[۶] لازم به ذکر است اکثر مسلمانان این کشور اهل سنت و مالکی‌مذهب هستند. فِرَقِ صوفیه از جمله تیجانیه نفوذ ویژه‌ای در بین مسلمانان دارند. سال ۱۹۶۰ میلادی سال استقلال نیجریه است؛ سالی که بعد از سال‌ها استعمار و استثمار بریتانیا، نیجریه به استقلال رسید.[۷] ساختار حکومتی نیجریه به مانند کشورهای دیگر از سه قوه مجریه، مقننه و قضاییه تشکیل شده است. نیجریه از ۳۶ ایالت و یک مرکز فدرال تشکیل شده است؛ به همین دلیل نام رسمی آن کشور جمهوری فدرال نیجریه می‌باشد.
در کنار همه اتفاقاتی که در یک سده اخیر در نیجریه از جمله مسئله استعمار، استقلال، کودتاهای متعدد برای به دست آوردن قدرت، ظهور فرقه بوکو حرام و… رخ داده است، ما شاهد یک انقلاب مذهبی در بخش قابل توجهی از مسلمانان نیجریه هستیم. تغییر مذهب از تسنن مالکی به تشیع اثنی‌عشری در نیجریه واقعه‌ای در خور تأمل و توجه است. تشیع در نیجریه تا چند دهه اخیر مُعَرِّف و مُعَرَّف نداشت و مسلمانان آن کشور با واژه شیعه و تشیع بیگانه بودند. اگر شناختی هم بود شناختی همراه با بدبینی به تشیع بود. بنابر اطلاعات به دست آمده جمعیت کنونی شیعیان را باید عددی در حدود بیست میلیون نفر فرض کنیم؛ که این عدد در مقایسه با جمعیت تقریباً صفر شیعیان در سال ۱۹۷۹ میلادی (۱۳۵۷ شمسی) هیچ هم‌خوانی ندارد. لذا این رخداد مذهبی بزرگ جای بسی مطالعه و پژوهش دارد. البته گسترش تشیع در نیجریه را می‌توان از جهات متعددی هم‌چون جهات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی مورد بحث و بررسی قرار داد. اما در کنار بررسی جهات فوق، نباید از بحث بسیار مهم فرآیند تاریخی این اتفاق غافل شد. در این زمانه تحریف‌ها، تقلیب‌ها و جنگ روایت‌ها، عدم ثبت صحیح و دقیق رخدادها، موجب تحریف و تقلیب در بیان روند تاریخی گسترش تشیع در نیجریه از سوی بدخواهان خواهد شد. آنچه این گمانه را تقویت می‌کند نقش ویژه‌ای است که به اذعان شیعیان فعلی نیجریه، انقلاب اسلامی ایران در این زمینه داشته است. چراکه جریان تحریف، تقلیب و سردمداران استکبار از همان ابتدا درصدد انکار یا تحقیر دستاوردهای انقلاب اسلامی بوده‌اند؛ که بر همین اساس و بر اساس امر حکیمانه رهبر فرزانه انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله العظمی امام خامنه‌ای (مدظله العالی) نسبت به لزوم جهاد تبیین، واکاوی دقیق و مستند فرآیند تاریخی گسترش تشیع در نیجریه و نقش انقلاب اسلامی در آن ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است؛ مگر نه این است که تاریخ‌نگاری، اولویت اصلی جهاد تبیین می‌باشد.[۸] در ضمن، بررسی این مسئله و اثبات محتمل نقش انقلاب اسلامی در گسترش تشیع در نیجریه، محتوایی بس گران‌بها جهت مقابله با ولایتی‌های پرمدعای «فقط‌خودشیعه‌پندار» خواهد بود!!
[۱]. Website World Ometer, Nigeria Population (LIVE), 2022,
www.worldometers.info/world-population/nigeria-population/
[۲]. خبرگزاری فارس،«وابستگی به نفت نیجریه را به خاک سیاه نشاند/ بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت آفریقا پایتخت فقر جهان شد»، بهمن ۱۳۹۸: http://fna.ir/df0c7j
[۳]. وب‌سایت خبرگزاری تسنیم، «۲۰ کشور خطرناک جهان در سال ۲۰۱۹ را بشناسید!»، شهریور ۱۳۹۸: https://tn.ai/2100989
[۴]. رسول خیراندیش و سیاوش شایان، ریشه‌یابی نام و پرچم کشورها، تهران، کویر، ۱۳۷۰، ص۲۳۴-۲۳۳.
[۵]. وب‌سایت سفارت جمهوری اسلامی ایران- ابوجا، «نگاهی به جمهوری فدرال نیجریه»:
https://abuja.mfa.ir/portal/GeneralCategoryServices/6651
[۶]. محمدحسن مزروعی، «اسلام در نیجریه»، کیهان فرهنگی، ش۳۷، فروردین ۱۳۶۶، ص۱۷.
[۷]. یونس محمدثانی، نقش اسلام در ایجاد ثبات سیاسی در نیجریه، قم، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، ۱۳۸۷، ص۴۳.
[۸]. وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای، «اولویت اصلی جهاد تبیین، تاریخ‌نگاری است»، بهمن ۱۴۰۰:
https://khl.ink/f/49592
نسخه کامل pdf
