قبل از مشروطه
داود مهدی زادگان
شاید هیچ دوره ای از تعاملات بشر با دین و حاملان آن را به مانند دوره معاصر، ابزارانگارانه و مصلحت اندیشانه سراغ نداشته باشیم. کمتر نخبگان و جریان های سیاسی و اجتماعی بودند و هستند که فارغ از نگاه ابزاری وارد گفتگو و برقراری تعامل با دین و روحانیت شده اند. در رویکرد ابزاری هیچ چیز ارزش ذاتی ندارد تا به دلیلی آن باب گفتگو با آن چیز باز شود. تنها ارزش ذاتی آن همان ابزار بودن است، یعنی وسیله ای برای دستیابی یا تحقق هدف و مقصود. از طرفی استفاده ابزاری از دین و لوازم آن(روحانیت و آیین های مذهبی) در میان تجدد طلبان یا غرب گرایان ایرانی که دست به مدنیزاسیون در ایران زدند، به سنتی پابرجا تبدیل شد. مقاله پیش رو کوششی برای بازخوانی رویکرد ابزاری به دین و علمای دینی در میان افراد یا جریان های فکری-سیاسی غرب گرا در ایران معاصر است.
