غلامرضا خارکوهی
۱۴ مرداد سالروز صدور فرمان مشروطیت است که در سال ۱۲۸۵شمسی صورت گرفت. درست است که انقلاب مشروطه غالباً معطوف به تهران بود ولی ایالات زیادی بودند که نقش بارزی در این قیام ایفا کردند. یکی از این مناطق ایالت استرآباد یا استان گلستان فعلی بود. این ویژگی خود نشانگر چند شهری‌بودن انقلاب مشروطه است. علاوه بر این مشارکت روستاییان منطقه را نیز می‌بایست در این قیام مورد توجه قرار داد؛ اعم از پشتیبانی مادی و مالی و هم نیروی انسانی که تقدیم می‌کردند. روستاییان در شرایطی فداکاری می‌کردند که خود دچار سختی‌های معیشتی و نا‌امنی‌های مفرط و مشکلات ایاب و ذهاب بودند.
از سوی دیگر در تاریخ معاصر کشور ما به طور اعم و در استان گلستان به طور اخص، انقلاب مشروطه را می‌بایست منشأ مهم‌ترین تحولات اجتماعی ـ سیاسی به حساب آورد. بی‌شک حوادث دوران مشروطه و تحولات سیاسی پس از آن نقش مهمی در سرنوشت مردم ایران در سال‌های بعد ایفا نمود که بازخورد این تحولات با گذشت بیش از یک‌صد سال از آن قیام هنوز کم و بیش در جامعه ما مشهود است. شاید مهم‌ترین دستاورد سیاسی مشروطه این باشد که قیام فوق آینه عبرتی شد برای حماسه‌سازان انقلاب اسلامی در سال ۵۷ که نه به رژیم پادشاهی مجال تنفس دادند و نه به سکولارهای غرب‌زده فرصت میدان‌داری. نه روحانیت عرصه را برای روشنفکران و لیبرال‌های غرب‌زده و شرق‌زده خالی کرد و نه امام خمینی اجازه داد که کسی سر در دیگ پلوی سفارتخانه‌های روسیه، امریکا و انگلیس فرو برد.
پس جا دارد که به انقلاب مشروطه و حوزه نفوذ جغرافیایی آن در خطه گلستان، به‌عنوان نشانه چند شهری‌بودن آن بپردازیم و تحولات سیاسی ناشی از آن را از آغاز تا ابتدای کودتای رضاخان به‌طور اختصار مورد کنکاش قرار دهیم.
نسخه کامل PDF
